Mùa đông năm 1941, giữa núi rừng Pác Bó (Cao Bằng), lãnh tụ Hồ Chí Minh biên soạn cuốn “Lịch sử nước ta”. Cuốn sách (gồm 236 câu lục bát) mở đầu bằng hai câu:Dân ta phải biết sử taCho tường gốc tích nước nhà Việt NamKhông phải ngẫu nhiên mà vị lãnh tụ của Cách mạng Việt Nam lại khuyên đồng bào mình không chỉ cầm súng đánh đuổi ngoại xâm, mà còn “phải biết sử ta” để cho “tường gốc tích” dân tộc mình. Theo suy nghĩ của Người, càng hiểu biết lịch sử dân tộc thì lòng yêu nước càng được phát huy cao độ trong sự nghiệp bảo vệ và xây dựng Tổ quốc.Thấm nhuần quan điểm đó, Giáo sư Sử học Nguyễn Phan Quang đã dành trọn đời mình cho việc nghiên cứu và giảng dạy lịch sử nước nhà. Hơn nửa thế kỷ qua, ông đã cho xuất bản hàng chục cuốn sách, công bố hàng trăm luận văn sử học trên các tạp chí trong và ngoài nước.