Trong các phương diện của sinh hoạt loài người, tôn giáo là một cái quan hệ rất phức tạp, thực ra là một vấn đề rất trọng đại, đem phân tích ra cho rõ ràng, là một điều không thể làm cho thấu đáo được. Đối với vấn đề ấy, các học giả xưa nay nghiên cứu và bình luận rất nhiều, ý kiến phân phiền⁽¹⁾, mà tựu trung tìm ra được một cái quan niệm cho chính xác không phải là dễ vậy. Trước hết ta xin xét qua về những thuyết tán thành và phản đối tôn giáo là thế nào.

(1) Rối rắm, phức tạp (Chú thích được thực hiện bởi biên tập viên).